Lilaki i bzy - różnice

Choć potocznie lilaki nazywamy również bzami to w rzeczywistości są to dwie różne rośliny. Lilaki należą do rodzaju Syringa z rodziny oliwkowatych (Oleaceae). Są to jedne z najbardziej cenionych krzewów ozdobnych, które zdobią ogrody, parki i tereny zielone. Są znane przede wszystkim ze swoich pachnących kwiatów, które pojawiają się wiosną, zazwyczaj w maju. Kwiaty lilaków zebrane są w gęste, stożkowate lub wiechowate kwiatostany, które mogą przybierać różne kolory, od białego, przez różowy, aż po fioletowy i purpurowy.Liście są sercowate, ciemnozielone, o intensywnej barwie w sezonie wegetacyjnym. Najczęściej są to krzewy lub niewielkie drzewa ozdobne w ogrodach.

Bzy to rodzaj Sambucus i należą do rodziny piżmaczkowatych (Adoxaceae). Mają baldachowate kwiatostany (płaskie, rozłożyste kwiaty) w kolorze białym lub kremowym, które nie przypominają stożkowatych wiech lilaków. Najczęściej spotykanym i najpopularniejszym gatunkiem w Polsce jest bez czarny (Sambucus nigra). Kwiaty bzu czarnego pojawiają się nieco później niż u lilaków (czerwiec) i mają charakterystyczny, lekko słodkawy zapach, ale mniej intensywny niż lilaki. Bzy mają bardziej użytkowe zastosowanie – z ich kwiatów i owoców robi się syropy, nalewki i herbaty. Na rynku jednak dostępnych jest już wiele odmian o bardzo ciekawym pokroju, barwnych liściach i pięknych kwiatach, co czyni tą roślinę również piękną ozdobą ogrodu.

Wymagania roślin

Jakie stanowisko dla lilaka?

Lilaki najlepiej rosną na stanowiskach słonecznych, gdzie mogą cieszyć się dużą ilością światła, ale dobrze radzą sobie także w lekkim półcieniu. Preferują gleby żyzne, przepuszczalne, o odczynie obojętnym lub lekko zasadowym. Dorosłe rośliny dobrze radzą sobie z okresową suszą. Młode sadzonki lilaków należy odpowiednio nawadniać w lecie, apy zapewnić im optymalną wilgtność podłoża.

Jakie stanowisko dla bzu?

Bez czarny podobnie jak lilak preferuje stanowiska słoneczne lub półcieniste. W pełnym słońcu rośnie szybciej, jednak może również rosnąć w miejscach lekko zacienionych, choć wtedy kwitnienie będzie mniej obfite. Bez czarny najlepiej rośnie na glebach żyznych, wilgotnych, próchniczych, o odczynie lekko kwaśnym lub obojętnym. Dobrze znosi gleby gliniaste, ale nie toleruje gleb zastoiskowych ani suchych. Roślina lubi umiarkowaną wilgotność, dlatego warto unikać miejsc, gdzie gleba jest zbyt sucha lub ciężka i podmokła. W okresach suszy należy regularnie podlewać rośliny. 

Przycinanie lilaków i bzów

Jak przycinać lilaki i bzy?

• Usuwanie przekwitłych kwiatostanów: Po kwitnieniu warto przyciąć przekwitłe kwiatostany. Usunięcie ich nie tylko poprawia wygląd rośliny, ale także zapobiega tworzeniu się nasion, co sprzyja obfitszemu kwitnieniu w kolejnym roku.
• Cięcie formujące: Jeśli lilak rozrósł się zbyt mocno lub ma nieregularny kształt, warto przeprowadzić cięcie formujące. Przycinaj gałęzie, które rosną w niepożądanych kierunkach, aby poprawić wygląd krzewu. Staraj się zachować naturalny kształt rośliny, unikając drastycznego przycinania.
• Usuwanie starych pędów: Co kilka lat warto przyciąć starsze, zdrewniałe pędy, które już nie kwitną lub nie rosną zdrowo. Usuwanie ich pomoże roślinie rosnąć w górę i na boki, a także pobudzi ją do wydawania nowych pędów.
• Cięcie sanitarne: Regularnie usuwaj suche, chore lub uszkodzone gałęzie, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się chorób i szkodników.

Należy pamiętać, aby cięcie wykonywać zawsze ostrym sekatorem, a rany po cięciu grubych gałęzi zabezpieczać preparatem ułatwiającym gojenie ran. Dzięki temu unikniemy problemów z potencjalnymi chorobami czy szkodnikami. Przy odpowiedniej pielęgnacji lilaki będą zdrowe, gęste i obficie kwitnące przez wiele lat!

Kiedy przycinać lilaki i bzy?

Najlepszym czasem na przycinanie lilaków i bzów to czas tuż po kwitnieniu. Zazwyczaj jest to przełom czerwca/lipca. Należy wtedy usunąć przekwitłe kwiatostany i można wykonać różne rodzaje cięcia bez obaw o kondycję zdrowotną rośliny. CIęcie sanitarne można wykonywać przez cały sezon wegetacyjny. 

Dzięki regularnemu przycinaniu bez czarny będzie zdrowy, ładnie uformowany i obficie kwitnący, a jego owoce będą pełne smaku i wartości odżywczych. Pamiętaj jednak aby nie przycinać zbyt dużo na raz  (nie usuwaj więcej niż 1/3 rośliny w jednym sezonie, aby niejej nie osłabiać zbyt mocno). Nie przycinaj lilaków i bzów w okresie spoczynku (zimą), ponieważ może ją to narazić na uszkodzenia mrozowe.

Kwitnący żywopłot z lilaków

Lilaki świetnie nadają się na kwitnący żywopłot. Do tego celu najlepiej nadaje się lilak pospolity (Syringa vulgaris) w odmianach lub lilak Meyera (Syringa meyeri). Z lilaka pospolitego stworzymy wyższy żywopłot, ponieważ rośliny te osiągają wysokość od 1,5 m do nawet 4 m. Jeżeli zależy nam na niskim, kwitnącym żywopłocie to lepszym wyborem będzie lilak Meyera, który osiąga, w zależności od odmiany, od 0,5 do 1,5 m wyskości. 

Zalety żywopłotu z lilaków:

• Piękne kwiaty: Lilaki kwitną wiosną i są niezwykle ozdobne dzięki intensywnie pachnącym kwiatom, które przyciągają owady zapylające.
• Ochrona prywatności: Żywopłot z lilaków jest idealny do ogrodów, gdzie chcesz stworzyć naturalną barierę ochronną przed wzrokiem sąsiadów lub hałasem.
• Łatwość uprawy: Lilaki są odporne na choroby, mrozy i suszę, co sprawia, że są łatwe w uprawie i wymagają minimalnej pielęgnacji.

Kwitnący żywopłot z bzu

Żywopłot z bzu czarnego (Sambucus nigra) to również doskonały wybór, jeśli chcesz stworzyć naturalną barierę, która nie tylko spełni funkcję użytkową, ale także cieszy oczy pięknymi kwiatami. Bez czarny jest rośliną odporną na zmienne warunki, łatwą w uprawie, a także przyciągającą ptaki i pożyteczne owady. Najlepszym wyborem do naszych ogrodów będzie oczywiście bez czarny. Do stworzenia żywopłotu z bzu najlepiej wybrać rośliny o zwartym pokroju, które dobrze znoszą cięcie. Popularne odmiany używane do stworzenia ciekawych form żywopłotowych to : Bez czarny 'Black Lace', bez czarny 'Golden Tower' czy bez czarny 'Black Tower'.

Zalety żywopłotu z bzu

• Atrakcyjność przez cały sezon: Bez czarny przyciąga uwagę nie tylko kwiatami wiosną (białymi lub różowymi), ale również owocami latem, które są cenione przez ptaki i inne dzikie zwierzęta. Dodatkowo liście są dekoracyjne i mogą mieć różne odcienie zieleni lub purpury.
• Ochrona prywatności: Żywopłot z bzu czarnego doskonale pełni funkcję osłony przed wzrokiem sąsiadów i wiatrem.
• Łatwa pielęgnacja: Bez czarny jest rośliną odporną na choroby, mrozoodporną i mało wymagającą, co sprawia, że jest idealnym rozwiązaniem do tworzenia naturalnych barier w ogrodzie.

Najczęściej zadawane pytania:

• Czy lilak to bez? - Lilak potocznie nazywany jest bzem, jednak w rzeczywistości są to dwie różne rośliny.
• Kiedy sadzić lilaki/bzy? - Termin sadzenia roślin uprawianych w doniczkach nie ma znaczenia. Można je sadzić przez cały rok. 
• Czy lilaki i bzy są odporne na mróz? - Tak, rośliny dobrze znoszą zimy w naszym klimacie. Jednak młode sadzonki lilaków i bzów dobrze jest przykryć na zimę.
• Czy można przycinać lilaki i bzy? - Tak, są to rośliny, które dobrze znoszą cięcie.
• Czy bez szybko rośnie? - Tak, są to rośłiny szybkorosnące
• Czy lilaki i bzy nadają się na żywopłoty? - Tak, można z nich stworzyć piękne, kwitnące żywopłoty
• Czy lilaki i bzy są zimozielone? - Nie, rośliny zrzucają liście na zimę.
• Czy lilaki można uprawiać w donicy? - Tak, zwłaszcza gatunki i odmiany o karłowym wzroście.
• Czy lilaki i bzy są miododajne? - Tak, zarówno lilaki jak i bzy to rośliny miododajne, które przyciągają pszczoły i inne pożyteczne owady.
• Czy lilaki pachną? - Tak, kwiaty lilaków wydzielają intensywny, bardzo przyjemny zapach.
• Kiedy kwitną bzy? - Lilaki i bzy kwitną wiosną lub wczesnym latem.
• Czy owoce bzu czarnego są jadalne? -  Owoce bzu czarnego są jadalne, ale tylko po odpowiednim przetworzeniu! Surowe jagody bzu czarnego zawierają substancje toksyczne, które mogą wywołać zatrucia. Jednak po odpowiedniej obróbce termicznej (np. w przetworach, dżemach, sokach czy nalewek) są całkowicie bezpieczne i zdrowe.